NË KUADRIN E 23 KORRIKUT, DITËS NDËRKOMBËTARE TË LETËRSISË NASHKËKOHORE SË MIRËFILLTË GJITHËGJINISH
BEXHET ASANI
“FLAKADAN DIJE DHE KULTURE “
QENDRA KULTURORE
SHQIPTARO – AMERIKANE
NJU XHERZI
Monografi
A FLAMBEAU OF KNOWLEDGE AND CULTURE
THE ALBANIAN-AMERICAN
CULTURAL CENTER NEW JERSEY
Monograph
BOTIMET BARLETI, TIRANË 2020
SW SHPEJTI , LIBWR I RI I Prof. dr. BEXHET ASANI
”Bota shpirtërore e poetit ka hapësirë akomodimi për gjithë Planetin…”
Kristaq F. Shabani
Kur hyn në një “odë”…mendimore dhe prakticiteti
Nga Prof. Kristaq F. Shabani, poet, shkrimtar, studiues, estet
”NJERIU I VITIT 2011” ABI SHBA
KANDIDAT PËR ÇMIMIN “NOBEL” PËR PAQEN VITI 2017 (IWA, SHBA)
Asgjë nuk krijohet dhe nuk ka lindësi të rastësishme, por, natyrisht, ka shkallë të lartë koefiçenti vështirësie.
Të sipërmarrësh dhe të realizosh synime dhe objektiva të mëdha, të krijosh institucione, apo të vijosh dhe të çosh më tej kreatoren, të organizosh dhe të zhvillosh veprimtari, evente deri madhështore, të jesh në vijën e parë për të dëshmuar vitalitetin e mendimit, të energjisë pozitive, të sublimohesh për gjëra të mëdha, duhet të kesh mendim të spikatur, të krijosh në një stad kualitativ këtë mendim, të jesh praktik, duke mos ndarë fjalën nga veprimi, ky është kyçi suksesit. Por, të realizosh synimet, objektivat duhet ta njohësh këtë çelës suksesi .
Kjo praktikë, në dukje “torturuese”, pasi kërkon shumë energji mendore dhe derdhje plot vrullim të energjisë fizike për ta “arkitekturuar” e “modeluar”, është një konkretizim i idesë dhe entuziazmi që krijohet me një emocion maksimal, pasi ke realizuar me sukses atë “projekt , apo skicë ide “ të krijuar në mendjen tënde edhe të transmetuar me energji dhe te të tjerët, sjell një “fronëzim” të artë dhe përligjen e asaj fjalëurtës së arsyetuar:“Njeri, sa bukur tingëllon kjo fjalë…”. Kjo është forca e liderit.
Një rrugëtim sa real dhe bindës, sa dëshmues aq dhe i fiksuar, sa motivues, aq dhe nxitës, sa krenar aq dhe frymëzues ky i Qendrës Kulturore Shqiptare – Amerikane, në këtë hapim rreth pesë dekadash veprimtari, në shtetin më të fortë të botës, SHBA, ku liritë dhe të drejtat janë në shkallën më të lartë të mundshme, ku, pavarësisht, se nga e ke origjinën, në bazë të kushtetutës së SHBA, duke qenë edhe shtetas i ligjëruar i këtij shteti ke hapësirë të padiskutueshme për të shpalosur, idetë, për t’i konkretizuar ato, për të frymëzuar vlerat me dinjitet njerëzor.
A nuk është QKSHA një model, ku duhet të merret shembull?
A nuk është ajo një pasqyrë e model për të shprehur qartësisht përfundimin tonë të mëlartëm…? Pra, kanë meritë ideusi i kësaj organizate, Nazmi Demishau, por dhe të gjithë ata që e çuan më tej këtë rrugëtim, gjithë anëtarët aktivë të saj si dhe gjithë organizmat e krijuara brenda saj në të gjithë elementët përbërës.
Edhe shqiptarët kanë disa shekuj që janë pjesë e shoqërisë së avancuar amerikane. Ata hynë në këtë shoqëri, u emancipuan, falë dhe intelektit e temperamentit të tyre dhe sot bëjnë vepra të bukura: ruajnë me konsekuencë identitetin e tyre, gjuhën e tyre të lashtë, përpiqen për shkollimin dhe kulturimin e pasardhësve të tyre duke u integruar dhe ingranuar me zotësi në jetën amerikane dhe, madje, duke u spikatur me talentin e tyre. Ata e shfaqin vitalitetin e tyre mendor, talentin dhe prakticitetin. A nuk e dëshmon, katërcipërisht dhe kjo qendër këtë fakt…? Natyrisht, që po. Dhe kryesorja është se, në këtë rrugëtim të bukur, mbushamendës lindin dhe zhvillojnë veprimtarinë e tyre njerëz me profil, duke marrë përmasat e liderit. A nuk është dhe Burim Zhuta një i tillë, i cili, para disa kohësh, erdhi nga Struga e tij shqiptare dhe u vendos në Nou Xherzi me shumë ëndrra, me ëndrrën për Amerikën dhe, në se i “përvishesh” një studimi analitik “steka” e tij sot është në stad të lartë, e cila me vështirësi mund të kapërcehet nga të tjerët.
Një njeri me horizont kulturor, me shpërthim të ideve të reja, me gjetje, e risi, novatorizëm, duke u nisur nga parabola e bukur:
“ Jam këtu në vendin tim të dytë, por nuk harroj, kurrsesi, vendlindjen, Kombin tim”…
Dashuria për njerëzit, ngrohësia me ta, shpërthimet e vrullshme mbështetur në realitet, “fluturime “ me krahë të bukur, ngjyrorë, të matur e energjikë, dashurimi me identitetin e tij, dashuria për gjuhën amë, dashuria për frymorët, dashuria për librin, dashuria për traditën, zakonet e të parëve, dashuria për vendlindjen, shpalosja e humanitetit dhe bamirësisë e tjerë, shprehin personalitetin e bekuar, prezencën formuese të Njeriut me të vërtetë të ri, larg nga skemat dhe skermat fantaste …
S’është e pakët që të prezantosh vlerat në larmi fushash, të organizosh evente me larmi tematike, të stimulosh, të nxitësh
çdo nismë të mirë, të hapësh shkollë shqipe me funksionalitet, të nismosh dhe të hapësh po bibliotekë funksionale në shërbesë të dijes dhe kulturimit, të festosh në mënyrë elastike festa, përvjetore e ditëlindje të të mëdhenjve të Kombit tënd, madje të bësh homazh në përvjetorë të Rilindasve, të Mençurve të Kombit, të tregosh epërsitë e Kombit të vogël, por me figura të ndritshme; të krenohesh dhe të zhvillosh evente për Heroin Kombëtar, Gjergj Kastriot Skenderbeun, për Nobelisten e Paqes, Nënën e Madhe Terezë, të promovosh shkrimtarë, artistë, studiues, të organizosh konferenca shkencore, të inkurajosh folklorin dhe grupe folkloristike me programe tabanore, të inkurajosh talente të rinj e tjerë. Kjo është një pasuri e madhe dijesh e ruajtur dhe e pasqyruar… Por, Qendra Kulturore ka një lidhësi të mirë me simotrat e saj të këtij rangu në SHBA.
Të pasqyrosh dhe të evidentosh këtë veprimtari në një kolanë, do të thotë të ruash kujtesën. A nuk e dëshmon këtë dhe kujdesi për të botuar një libër të tillë?
Të investosh për librin, do të thotë të ruash kujtesën, i jep nxitje traditës dhe ruan fort identitetin.
Duhet theksuar se, shqiptarët, kudo ku jetojnë dhe banojnë sot, në shumë vende të botës e ruajnë dashurinë për rrënjën, për Mëmëdheun, për Kombin. Kjo është një e vërtetë e madhe, e cila ngre shkallën e nivelit emocional. Këtë e dëshmojnë edhe emigrime e mëdha të imponuara gjatë historisë, të cilat kanë qenë drastike për shqiptarët, por krenimi për identitetin dhe gjuhën e tyre ka qenë kryefjalë. A nuk e dëshmojnë këtë Arbëreshët, shqiptarët e Amerikës, të Rumanisë, të Turqisë, të Ukrainës, të Kanadasë, apo edhe arvanitasit e tjerë, që, paçka nga shtrëngesat, masakrimet, denatyralizimet, mendësitë, tendencat, e ruajtën veten të paasimiluar?
Edhe unë, si shumë të tjerë, e kemi pasur ëndërr Amerikën, e kemi dashur dhe e duam, kjo falë edhe paraardhësve tanë, të cilët emigruan në këtë vend të begatë e leksiondhënës të demokracisë aktive. Jo më kot, kam shkruar për këtë “zjarrmi” dhe këtë “poemth” e kam pjesë të kolanës sime të madhe të veprave gjithëgjinish të letërsisë përfaqësuese të mirëfilltë, të cilin po e shpalos në këtë hyrësi në “odën” e bukur” të Qendrës Kulturore Shqiptare Amerikane .
I ÇUDITSHËM KY “ZËRI I AMERIKËS”
Zëri juaj“konturon” gjuhësisht kombin…
Copëzat e shkëputura nga Vilarët e Verdhë,
e ndiejnë brenda vetes të tërën!
“MIRËMËNGJES!”
“Zëri…”, më i pasuri i zërave të Globit,
“frymëmarrje” e trurit të Njerëzve,
I palodhuri në korda, zëri i Shekullit,
më harmoniku i notave të Pentagramit,
finori i princëzuar me endje Mbreti.
Hap portat e Letargjikut,
në koncertalin e pestetëve të Nimfave,
teksa rituojnë “Dansin e Ardhmërisë”më të mirë…
“MIRËDITA!”
“ZËRI”, krijesë urore, bashkon
“Brigje të sëmura”, dalë jashtëboje…
Nistar i “Ëndrrës së Ishujve”
për t’u bërë Gadishuj!
Portretizim mençuror shpirtrash,
Njerëzit idhullorë magjepsin,
ku sinqeriteti, projektimi,
shfaq “mendimeondulari”…
Hëna, ëndërr- qejf, të shfaqet
në horizont pulëbardhe,
të ndritojë projekte yjesh shpirtmirë
në lidhje erotike të ndjerë,…
Kozmonautë kthesash
nisen për në planete ëndrrash
qafuar me yllësitë e ndritshme,
në një ngalasje hapësirëgjerë
me pasthirrmime habitore.
Parmakët rakitikë, mbetur të ve,
janë shndërruar në miell druri,…
Urat e zënkave dhe kthimprapashpinat,
“alpet e murrme të mllefit lotojnë
mbretërimet e tyre…
Shembëlltyra qendis me pej mulinë të tjerët…
Kupola qiellore kërkon të restaurohet
në një projekt spirance ëndërrimi.
“Zëri …”
më ngjason me një planet të ri zëri,
zgjuesi i mendjeve të fjetura…
Me të dua të hap e të mbyll siparin e Ditës
dhe të rihap gonxhet në pambarim…
Pulsimi i zemrës jep koncert…
…. “copëzat” ndiejnë veten , brenda së tërës,
dhe e tëra ndien copëzat
të lidhura pa presje stacionuese…
Sa i çuditshëm ky”Zëri i Amerikës”!…
Këtë sipërmarrje për të paraqitur këtë libër me këtë objekt nga Prof. dr. Bexhet Asani është nismë ogurmirë dhe do të japë efektin e vet.
E rëndësishme në këtë prezencë substrati dhe shpalosje është të kuptojmë në thelb, se duhet t’u japim mundësinë të tjerëve të kuptojnë se janë persona të rëndësishëm dhe vlerësues, ndaj vihen në epiqendër…
Përvoja etike evidenton T. Rusveltin, i cili ka mahnitur me aftësinë e tij në fushën e njohjes të problemeve të ndryshme, në të cilat niste logjikën dhe trajtën si precipitonte në bazën suksesive të analizës. Është për t’u evidentuar përvoja e tij në këtë drejtim, e cila të mahnit me përkushtimin dhe përkujdesjen ndaj tjetrit. Kur kishte raste për të pritur ndonjë vizitor, ai kalonte mëse një orë duke përgatitur dhe studiuar probleme interesuese për vizitorin. Pra, për të fituar zemrën vizitorit, bashkëbiseduesve, partnerëve, bashkëpunëtorëve (edhe autori me librin e tij përdor aktin e bashkëbisedimit me lexuesit) fliste për problem që i interesonte atij. Në këtë kontekst, duhet të nxjerrim rrjedhojën, sesi ne duhet të përgatitemi për të orientuar bisedat, dialogimet dhe bashkëpunimet për këtë veprimtari thellësisht pozitive të QKSHA.
Rrugëtim të mbarë këtij libri evidentues!
Tiranë, prill 2020
“Time is flying never to return. There is no better purpose than to make the people who will come later happier than we were ”.
Virgil
WHEN WRITING HISTORY WITH PATRIOTISM
It is difficult and impossible to write the history of the Albanian Common Fund, today the Albanian-American Cultural Center with two or three pages or even a book. In order to make a thorough monograph on the activity of the Albanian-American Cultural Center, over two years of intensive work are needed, because the history of the Center is as complex as it is noble. This book mainly covers the last 3-4 years of its activity; here and there I have touched parts from previous years, when I found materials, as is the case with the leaflet “Tribuna” or with the football club “Vllaznimi” etc.
The year 2020 marks the 43rd anniversary of the founding of the Albanian Common Fund, in Paterson, New Jersey. The organization, as the elderly members wish to call it, the Albanian Common Fund was established on December 14, 1977. The “Albanian Common Fund” was founded by Nazmi Demishau. Nazmi Demishau came to the United States in February 1969. After eight years in the United States, he had the idea to set up an organization. He recalls these moments in his book “Between Two Fires”, telling his friend, the Jew Jakobs: “It’s been years (speaking quickly with enthusiasm) since I arrived in this place, an anxiety bothers me a lot. I’m not even getting enough sleep. I have decided to establish an organization, around which, I think and hope that Albanians will gather, all Albanians living and working in America, Canada, Europe and elsewhere. In a word, all Albanians outside Albania and their lands in the former Yugoslavia. This organization will unite the Albanian Diaspora into a single body. Albanian children, in addition to English, will also learn the Albanian language. Thus, I think we will be able to help them preserve our Albanian national language, traditions and culture, as well as many other issues that are closely related to our existence as a nation.” (Demishau, 2003: p. 73)
On this occasion, the 90 years old Jew Jakobs, gives some valuable advice to Nazmi Demishau, which he will keep in his ear for the rest of his life.
“I see that you have taken this task with enthusiasm, as they say, wholeheartedly, even with a lot of passion, which is not a bad thing, but I will ask you to try to control your emotions a little. You will need it a lot in the future if you want to work with people. Then, believe me, you’re going to have to deal with all kinds of people, you know? Many times you will think that you are working with naive or indoctrinated people, with uninformed or misinformed people, even not well-developed, with mediocre and hypocrites, etc. In these jobs, you even encounter people who have different worldviews, be they social or political. You will have objections with or without reason. Often they can be so absurd that they can lead you to demoralization or even to surrender.” (Demishau, 2003: p. 74)
Days, months, years passed, the “Albanian Common Fund” was growing and consolidating overtime, membership increased, the organization was gaining its true physiognomy. It was time to act, because the tooth of assimilation was constantly biting, children were growing up in foreign lands, and assimilation would be inevitable. Thus, in 1982, the Albanian Common Fund will open its first parallel class in the public school of Paterson. The first teacher of the first parallel class was the veteran teacher Gani Halimi, from the village of Tatesh in Struga, who was also the secretary of Albanian Common Fund; After a year, the teacher Gani Alimi will be replaced by the veteran teacher Gjylasfie Ferati, later the teacher Jeta Hajdari will come. Both will work for several years, with the increase in the number of students there was a need for teachers and other teachers, who all the time did voluntary work in the education and training of students. I don’t know all the teachers who worked for 43 consequent years, but I know that they made it impossible for Albanian children not to be assimilated, even though they do it with volunteer work, with a high conscience and selflessness, they did their noble work with honour and patriotic spirit. Thanks to their selfless work, students are fluent in Albanian, even though they were born and raised in America.
Albanian Common Fund’s successes come one after another, after the opening of parallel classes in the Albanian language in public schools, in 1985 they managed to have their own building, the inauguration of which took place on November 28, 1985, the day of the Declaration of Independence of Albania. On this occasion, the teacher Gani Alimi writes: “I am pleased to be given the opportunity to open the inauguration ceremony of the House of Culture, which is the result of years of tireless work. Today the ribbon will be cut here and, in this way, we open the nest of our national culture. We have the honour to invite the founder and chairman of the General Council of this patriotic-national organization, Nazmi Demishau, who will cut the ribbon”.
With this ceremonial celebration, the parallel classes in the Albanian language will end, since the day of the inauguration, this term was replaced with the term “Albanian School”.
Sali Musai writes about the purchase of the facility in Paterson and the same thing is confirmed in his book “Mbahu nënë”: Nazmi Demishau, Selman Ferati and Gani Alimi signed the contract for the purchase of the facility. The General Council of that time consisted of: Burhan Skënderi, Dritar Ameti, Gani Alimi, Melaim Elmazi, Mentor Hajdari, Mersim Toska, Nazmi Demishau, Remzi Dervishi, Ruhi Qira, Selman Ferati, Sali Musai, and Selim Pervizi (Musai, 2016: p. 87)
Albanian Common Fund have also had the Book of Impressions. In this book, prominent figures of American and American art, science and culture have written their impressions. Unfortunately, apparently, the Book of Impressions turns out to be lost!
Yes, within Albanian Common Fund, various groups started to operate, such as: the group of folk songs and dances, the group of reciters, various sports groups, etc.
The group of folk songs and dances gave concerts in several American states such as: New Jersey, New York, Boston and in the birthplace of their parents in Macedonia.
The “Tribuna” leaflet is another success of Albanian Common Fund. It is unknown how many editions were issued and in what year it ceased to be published. The author of this book has found only six of its editions. A total of 22 or 23 editions of “Tribuna” must have been published. The last editions comes out, almost, after a break of more than two decades, in 2012, on the occasion of the 100th anniversary of the Declaration of Independence of the Republic of Albania.
Fifteen presidents, with their presidencies, led the 43-year life and activity of the Albanian-American Cultural Center. Presidents of the Albanian American Cultural Center were: Nazmi Demishau, Selman Ferati, Faik Istref, Fezulla Alimi, Mentor Hajdari, Sali Musai, Arun Pollozhani, Adem Abdullai, Haxhi Dauti, Ajri Hoxha, Atmi Kurtishi, Amza Alimi, Ramazan Veliu, Zulfi Alla and Burim Zhuta.
The contribution of the presidents of the Albanian-American Cultural Center has been and is still great. Each of them, according to their abilities and their own way, has made the Albanian American Cultural Center move forward and carry out its historic mission that has existed since its establishment until the present day. Educational, cultural and patriotic activities at the Albanian-American Cultural Center are endless. It is impossible to mention and list all these activities.
Today, the Albanian-American Cultural Center has reached the peak of its development. It has a giant object, which is coveted by various associations around the United States. Thus, within it operate: the Albanian school, the library, the group of singers and dancers, sports groups, religious activities, the teahouse, and some halls for various activities.
The Albanian-American Cultural Center dispatched the “Atlantic” Battalion for the Kosovo war in 1999. Let’s take a look at what Sali Musai wrote in his book about the “Atlantic” Battalion: “We agreed to spend the last night in the premises of the “Albanian School” of Albanian Common Fund. April 15, 1999. We used all the space, such as the classroom, the mosque and the meeting room. My soul rejoiced. It was Albanian Common Fund and the “Albanian School” that dispatched the freedom fighters, gave them the last blessing to save the children of the Albanian language and culture. Pleasure!
On April 16, 1999, we go to lunch at the Kaba brothers’ restaurant (Musai, 2016: p. 112). What the Pan-Albanian Federation “Vatra” did in the early twentieth century, the same thing was done by the Albanian-American Cultural Center at the turn of the twentieth century.
Regarding the humanitarian issue of Albanian Common Fund, Sali Musai, in his book writes:
With the start of the war in Kosovo, in March 1999, the Albanian Common Fund, in cooperation with the American organization “Holy Family Relief Servises”, have collected, transported and distributed numerous humanitarian aid in Kosovo such as: Medicines, various medical devices, medical equipment and laboratories, etc. After the renovation of the hospitals in Kaçanik, Peja and Deçan, significant quantities of medicines were sent. The aid of February 2000 alone amounted to $ 3 million. Before and during the war in Kosovo, the Albanian Common Fund has sent significant aid in cash, clothing, food items, etc. Albanian Common Fund has also helped Albanian families in Macedonia, who helped refugees from Kosovo. (Musai, 2016: p. 109)
The humanitarian tradition continues, so the chairman of the Albanian-American Cultural Center, Burim Zhuta, organized a fundraiser for the victims of the catastrophic earthquake, which hit Albania in November 2019. On this occasion, the Albanian-American Cultural Center became the Center of collecting humanitarian aid for the three states: New Jersey, New York etcetera.
Bexhet Asani
New Jersey, June 2020
