Rexhep Qosja (25 qershor 1936, Qifllak, Komuna Rahovecit afer Ratkocit) është historian letërsie, kritik letrar, shkrimtar, publicist, politikan dhe akademik shqiptar. Është anëtar i rregullt dhe korrespondent i Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, dhe ka qenë i angazhuar në politikën kosovare të pasluftës.
Më 2006 u përfshi në një debat për identitetin shqiptar me Ismail Kadarenë, debati zgjati për muaj të tërë dhe përfshiu gati të gjithë intelektualët publikë shqiptarë në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni dhe diasporë.
U lind në Vuthaj, në krahinën e Malësisë asokohe nën Mbretërinë Jugosllave. Katër klasat e para të fillores i kreu në Vuthaj, kurse gjysmëmaturën në Guci. Më 1959 mbaroi Shkollën Normale në Prishtinë, ndërsa më 1960 u regjistrua në Degën e Gjuhës dhe të Letërsisë Shqipe të Fakultetit Filozofik të Universitetit të Prishtinës, ku u diplomua më 1964. Në vitin 1967 u pranua asistent në Institutin Albanologjik të Prishtinës dhe gjatë viteve 1967/68 specializoi shkencën e letërsisë në studimet e shkallës së tretë në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Beogradit. Më 1969 u zgjodh bashkëpunëtor shkencor i Institutit Albanologjik të Prishtinës. Në vitin 1971 mbrojti tezën e doktoratës mbi jetën dhe krijimtarinë e Asdrenit me punimin “Asdreni, jeta dhe vepra e tij” në studimet e tij pasuniversitare në Universitetin e Beogradit. Pas doktorimit, më 1972, u zgjodh, një herë bashkëpunëtor i lartë e pastaj, këshilltar shkencor në Institutin Albanologjik, si dhe profesor inordinar dhe profesor ordinar në Fakultetin Filozofik të Prishtinës. Ishte drejtor i Institutit Albanologjik prej vitit 1972 deri më 1981, shef shumëvjeçar i Degës së Letërsisë dhe të Gjuhës Shqipe të Fakultetit Filozofik dhe, gjatë viteve 1974-1975, kryeredaktor i jashtëm i revistës letrare Jeta e Re. Më 1989 iu propozua që të bëhej kryetar i Lidhjes Demokratike të Kosovës, por Qosja refuzoi.
Pas ndryshimeve politike më 1990 në Shqipëri, Qosja u bë ndër kritikët më të zëshëm të kulturës dhe elitës politike si derivat gjenealogjik i nomenklaturës komuniste.
Dhjetëvjeçarin para Luftës së Kosovës mori emër si figurë e realitetit kombëtar shqiptar. Politikisht organizoi Forumin Demokratik të Intelektualëve Shqiptarë si kundërpeshë ndaj LDK-së së Ibrahim Rugovës, më 1998 shkoi edhe më tej, duke e themeluar Lëvizjen Demokratike të Bashkuar (LDB). Në këtë cilësi mori pjesë në bisedimet në Rambouillet në shkurtin e vitit 1999 si anëtar i delegacionit shqiptar. Pas luftës Qosja mori pjesë në Këshillin Administrativ Interim vendosur më 15 dhjetor 1999. Pas një viti, më 16 dhjetor, dha dorëheqjen nga kryetarësia e LDB-së pas rezultateve të dobëta në zgjedhjet e 28 tetorit të atij viti.
Është autor i mbi tridhjetë librave me studime për letërsinë dhe kritikë letrare, prozë artistike, tregime, romane dhe drama, publicistikë e shkrime polemike. Ka botuar recensione, vështrime, artikuj, sprova, trajtesa e studime në revista shkencore e letrare, duke trajtuar në to çështje të veçanta të letërsisë shqipe dhe të krijimtarisë letrare në përgjithësi. Disa punime dhe vepra të tij janë përkthyer në gjuhë të tjera.
Në vitin 2010 Instituti Albanologjik i Prishtinës botoi kompletin e veprave në 29 vëllime.
Rexhep Qosja ka botuar disa romane: “Vdekja më vjen prej syve të tillë” (1974), “Një dashuri me shtatë faje” (2001), “Nata është dita jonë” (2007) dhe “Bijtë e askujt” (2010).
Përveç në Prishtinë romani “Vdekja më vjen prej syve të tillë” është botuar në vitin 1987 edhe në Tiranë, me inisiativë të shkrimtarit Ismail Kadare, i cili kishte lexuar botimin e shtëpisë botuese Rilindja të Prishtinës dhe e kishte pëlqyer. Më vonë Kadare e rekomandoi romanin e Qosjes edhe në Francë dhe ai u botua atje, në vitin 1994 me parathënie të Kadaresë.
Qosja ashtu si shkrimtarët tjerë shqiptarë është ndikuar nga Ismail Kadare. Një rast i tillë është romani i Qosjes Një dashuri me shtatë faje i botuar më 2001, që është i ngjashëm me romanin e Kadaresë Krushqit janë të ngrirë botuar më 1986. Ngjashmëritë janë protagonisti i cili është mjek në të dy rastet, antagonisti që është UDB, vendi është Spitali i Prishtinës, viti është 1981, faji i protagonistit është mjekimi ose nderimi i viktimave të demonstratës. Studiuesi Ag Apolloni pohon se ngjashmëri të tilla ka edhe te shkrimtarët e mëdhenj botërorë dhe ato nuk ua ulin vlerën veprave.
Nga proza Qosja ka botuar edhe tregimin “I ringjalluri i penduar” i cili mund të quhet edhe novelë ose roman. Ky tregim është satirë që fshikullon politikanët kosovarë të pasluftës.
Vepra
Episode letrare, 1967
Dialog me shkrimtarë, 1968
Antologjia e lirikës shqipe, 1970
Kontinuitete, 1972
Asdreni – jeta dhe vepra, 1972
Panteoni i rralluar, 1973
Vdekja më vjen prej syve të tillë, 1974
Shkrimtarë dhe periudha, 1975
Anatomia e kulturës, 1976
Mite të zhveshura, 1978
Prej tipologjisë deri te periodizimi, 1979
Morfologjia e një fushate, 1980
Nocione të reja albanologjike, 1983
Historia e letërsisë shqipe I, II 1984
Antologjia historike e letërsisë shqipe, 1985
Historia e letërsisë shqipe III, 1986
Porosia e madhe, 1986
Populli i ndaluar, 1990
Strategjia e bashkimit kombëtar, 1992
Çështja shqiptare: historia dhe politika, 1994
Ligjërime paravajtëse, 1996
Fjalor demokratik, 1997
Paqja e përgjakshme: Konferenca ndërkombëtare për Kosovën, 1999
Një dashuri dhe shtatë faje, roman, 2001
I ringjalluri i penduar, tregim satirik, 2002
Ideologjia e shpërbërjes, 2006
Realiteti i shpërfillur, 2006
Rilindja e dytë
Prej letërsisë romantike deri te letërsia moderne, 2007
Nata është dita jonë, 2007
Shqipëria dhe Kosova – Si janë dhe si do të duhej të jenë, 2013
Dëshmitar në kohë historike 1966-1974 – Ditar I – (prill, 2014)
Dëshmitar në kohë historike 1975-1978 – Ditar II – (Maj, 2014)
Dëshmitar në kohë historike 1979-1981 – Ditar III – (qershor, 2014)
Dëshmitar në kohë historike 1982-1983 – Ditar IV – (shtator, 2014)
Dëshmitar në kohë historike 1982-1983 – Ditar IV
Dëshmitar në kohë historike 1984-1985 – Ditar V
Dëshmitar në kohë historike 1986-1989 – Ditar VI
Dëshmitar në kohë historike 1990-1998 – Ditar VII
Dëshmitar në kohë historike 1999-2001 – Ditar VIII
Vepra të përkthyera
Živa sfinga, Jedinstvo, Priština, 1976.
Smrt vreba iz očiju, Narodna knjiga, Beograd, 1976.
Književnost i kritika, Prosveta, Beograd, Jedinstvo, Priština, 1979.
Smrt preži v očeg, Mladinska knjiga, Ljubljana, 1979.
Smrta mi ide ot takiva oči , Hristo Danov, Plovdiv, 1982.
Beselam pse më flijojnë (arabisht), Kuvajt, 1983.
La mort me vient de ces yeux là, Gallimard, Paris, 1994.
La question Albanaise, Fayard, Paris, 1995.
In solchen Augen lieg der Tod, Hayman Verlag, Innsbruck, 1995.
Die ogen en de dood, Van Genep, Amsterdam, 1996.
La morte mi viene da occhi cosi
