Gjashtë muaj luftë midis Rusisë dhe Ukrainës – dy qendra të fuqishme bujqësore e kanë zhytur sistemin global të ushqimit në një katastrofë të plotë, duke lënë miliona njerëz të vuajnë nga uria.
Lufta po përkeqëson një krizë tashmë të nxitur nga ndryshimet klimatike, rritja e kostove të jetesës dhe një rritje e çmimit të plehrave që po krijon krizën më akute globale të ushqimit në dekada.
Një marrëveshje e ndërmjetësuar nga OKB për të rihapur portet e Detit të Zi për anijet ushqimore mund të mos jetë e mjaftueshme për miliona njerëz në të gjithë Afrikën, Azinë dhe Lindjen e Mesme, raporton abcnews.al.
“Unë kam punuar në këtë sektor tani për më shumë se 15 vite dhe kjo për mua është kriza më e keqe që kemi parë,” tha Carin Smaller, drejtore ekzekutive e Qendrës Shamba, një institut kërkimi që punon për t’i dhënë fund urisë globale.
Agjencitë humanitare po përpiqen të përgatiten për nivele edhe më kritike të urisë, pasi ato përballen me një hendek vjetor prej 14 miliardë eurosh në shpenzimet e sigurisë ushqimore, sipas një raporti të vitit 2020 nga Ceres 2030, një institut kërkimi.
Lufta e Moskës në shportën e bukës së Europës ka tronditur rëndë tregjet globale të ushqimit, duke detyruar agjencitë humanitare të ulin racionet e ushqimit në vende si Jemeni.
36 vende mbështeten tek Ukraina dhe Rusia për më shumë se gjysmën e importeve të tyre të grurit.
Një grup i posaçëm i OKB-së për krizën po monitoron më shumë se 60 vende që po luftojnë për importet e ushqimit. Çmimet e larta të energjisë dhe paqëndrueshmëria në tregjet ushqimore kanë shtuar presionin mbi vendet në zhvillim.
Ndërsa vazhdon të rritet numri i personave për shkak të urisë, qëllimi i OKB-së për t’i dhënë fund kësaj krize deri në fund të dekadës duket më i largët se kurrë. Thatësira ka kapluar Bririn e Afrikës, duke lënë rreth 26 milionë njerëz të përballen me mungesë ushqimi në Kenia, Etiopi dhe Somali gjatë gjashtë muajve të ardhshëm.
Më shumë se 7 milionë tashmë janë zhdukur. Në të gjithë Afrikën Lindore në tërësi, rreth 50 milionë njerëz po përballen me pasiguri akute ushqimore. Në Liban, gjithashtu një importues i madh i grurit rus dhe ukrainas, inflacioni real i ushqimeve ka qenë në 122%.
Inflacioni i çmimeve të ushqimeve vendase është gjithashtu i lartë pothuajse në të gjitha vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme, sipas Bankës Botërore. Kjo do të thotë se është e vështirë për njerëzit të përballojnë ushqimin edhe në vende ku nuk ka mungesë.
Njerëzit po paguajnë më shumë për nevojat themelore kudo nga Peruja në Burundi. Sipas Programit Botëror të Ushqimit, një rekord prej 49 milionë njerëz në 46 vende mund të vuajnë nga uria.
Vendet më të prekura janë Etiopia, Nigeria, Sudani i Jugut, Afganistani, Somalia dhe Jemeni, ku ka 750,000 njerëz që përballen me urinë dhe vdekjen, nga të cilët 400,000 janë vetëm në rajonin Tigray të Etiopisë, për shkak të luftrave civile të vazhdueshme, raporton abcnews.al.
Rezervat e ulëta valutore e bënë të vështirë për Sri Lankën importin e ushqimit. Qeveria u përpoq të përmirësonte krizën e bilancit të pagesave duke ndaluar importin e plehrave, të cilat – së bashku me një ndalim të plotë të përdorimit të tyre çuan në shkatërrimin e gjysmës së orizit të prodhuar në vend.
“Prodhimi vendas i ushqimit ka rënë ndjeshëm gjatë vitit të kaluar, mungesa e karburantit e ka bërë prodhimin, përpunimin, transportin dhe shitjen me pakicë shumë të vështirë dhe importet e ushqimit dhe karburantit janë jashtëzakonisht të shtrenjta,” tha Shalmali Guttal, drejtor ekzekutiv i Focus on the Global South. think tank.
Marrëveshja midis Rusisë dhe Ukrainës
Një marrëveshje midis Rusisë, Ukrainës, Turqisë dhe OKB-së për të rifilluar eksportet e ushqimit nga portet e Detit të Zi të Ukrainës, ka ndihmuar në lehtësimin e tregjeve disi.
Çmimet e grurit ranë me 14.5 për qind midis qershorit dhe korrikut, të inkurajuar nga perspektiva e eksportimit të rreth 20 milionë tonë drithë të mbyllur në kapanonet ukrainase
Por marrëveshja është e ngadaltë që nga nënshkrimi i marrëveshjes me 22 korrik. Rusia goditi menjëherë portin e Odesës me raketa dhe Ukraina, edhe pse optimiste tha se shanci për sukses është shumë i vogël.
Edhe nëse Ukraina dhe Rusia eksportojnë me kapacitet të plotë, ekspertët janë të kujdesshëm se marrëveshja mund të anulohet lehtësisht.
“A është e mjaftueshme për të rivendosur status quo-në e paraluftës? Jo,” sipas dy ekonomistëve bujqësorë Joseph Glauber dhe David Laborde në korrik.
“Nuk është ende e qartë nëse Ukraina mund të arrijë vërtet të eksportojë gjithçka emergjente,” tha Dominik Ziller, nënkryetar i Fondit Ndërkombëtar për Zhvillimin Bujqësor (IFAD), një agjenci e OKB-së.
“Ne ende kemi frikë se këto mungesa ushqimore bazë mund të shkaktojnë trazira në tregjet e mallrave dhe të çojnë sërish në rritje të çmimeve që do të godasin sërish më të rëndë më të varfërit në zonat rurale,” tha ai.
Ndryshimet klimatike
Shumë vende të botës po përjetojnë fenomene ekstreme të motit pjesërisht për shkak të ndryshimeve klimatike. Nxehtësia ekstreme në Azinë Jugore dhe SHBA, thatësira në pjesë të mëdha të Europës dhe Afrikës Lindore dhe Kinës, dhe përmbytjet në Kore kanë shkaktërruar të korrat masive, duke e bërë ushqimin e disponueshëm më të shtrenjtë.
Prodhimi i grurit pritet të shënojë rënie në vitin 2022, për herë të parë në katër vite. Një rritje e çmimit të plehrave e ka bërë gjithashtu më të shtrenjtë rritjen e ushqimeve. Një zyrtar i OKB-së paralajmëroi se kriza është “e madhe” dhe kërcënon të zgjasë krizën e urisë nëse fermerët anembanë globit përhapin më pak kimikate që rritin rendimentin për të shpëtuar të ardhurat e tyre, raporton abcnews.al.
Çmimi i plehrave ishte tashmë i lartë përpara se Rusia të pushtonte Ukrainën, por për shkak të varësisë së industrisë nga gazi natyror – i cili gjithashtu është rritur në qiell që nga lufta është rritur edhe më shumë.
“Rritjet e çmimeve të plehrave dhe shqetësimet rreth disponueshmërisë hedhin hije mbi korrjet e ardhshme, duke rrezikuar rritjen e çmimeve të ushqimit për një përiudhë të gjatë,” sipas një instituti.
Një sërë nismash politike ndërkombëtare janë krijuar për të trajtuar krizën, përfshirë nga Franca dhe Gjermania, por ekspertët besojnë se ato nuk do të jenë efektive pa një shumë të madhe parash.
Programi Botëror i Ushqimit ka financuar 8 miliardë dollarë donacione këtë vit, por ka nevojë për një total prej 22 miliardë dollarësh.